Ұлттық статистика бюросы
Қазақстан Республикасы Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі
Жалақы және еңбек жағдайы Өткен тоқсанымен салыстырғанда айлық жалақысының орташа мәні 4,1%-ға азайды, нақты жалақы индексі 94,3% құрады.
2022 жылдың тиісті тоқсанымен салыстырғанда айлық жалақысының орташа мәні 16,9%-ға өсті, нақты жалақы индексі 103,5% құрады.
| Айлық жалақының орташа мәні | Нақты жалақы индексі, пайызбен | Айлық жалақының медианалық мәні (бағалау), теңге | ||||
| теңге | пайызбен | |||||
| өткен тоқсанға | өткен жылғы тиiстi тоқсанға | өткен тоқсанға | өткен жылғы тиiстi тоқсанға | |||
| 2022 | ||||||
| I тоқсан | 285 433 | 103,6 | 123,7 | 100,5 | 112,7 | 188 156 |
| II тоқсан | 312 011 | 109,3 | 124,0 | 102,9 | 108,9 | 205 676 |
| III тоқсан | 299 782 | 96,1 | 123,0 | 92,2 | 105,8 | 197 615 |
| IV тоқсан | 338 715 | 113,0 | 122,9 | 107,9 | 102,8 | 223 279 |
| 2023 | ||||||
| I тоқсан | 340 556 | 100,5 | 119,3 | 97,1 | 99,4 | 224 493 |
| II тоқсан | 365 502 | 107,3 | 117,1 | 104,7 | 101,2 | 240 937 |
| III тоқсан | 350 542 | 95,9 | 116,9 | 94,3 | 103,5 | 231 076 |
Өңірлік бөліністе 2022 жылдың тиісті тоқсанымен салыстырғанда 2023 жылдың III тоқсанында орташа айлық атаулы жалақының ең көп өсуі Жетісу облысында – 21,1%, Алматы қаласында – 20,8%, Қызылорда облысында – 20,7% құрады. Ең төменгі өсім Алматы облысында – 8,5% және Солтүстік Қазақстан облысында – 11,3% байқалды.
2022 жылдың тиісті тоқсанымен салыстырғанда орташа айлық жалақының ең жоғары өсуі ақпарат және байланыс – 28,8%, қаржы және сақтандыру қызметі – 24,9%, өнер, ойын-сауық және демалыс – 20,7%, көлік және жинақтау – 20,3% салаларында байқалды. Өнеркәсіпте орташа айлық жалақы – 18,6%-ға, денсаулық сақтау және халыққа әлеуметтік қызмет көрсету саласында – 18,2%-ға өсті.
2022 жылдың тиісті тоқсанымен салыстырғанда орташа айлық атаулы жалақының ең төменгі өсуі ауыл, орман және балық шаруашылығы – 7,6%, білім беру – 11% салаларында байқалды.
Салалық құрылымда ең жоғары атаулы жалақы тау-кен өндіру өнеркәсібі және карьерлерді қазуда орташа республикалық деңгейден – 2,2 есе, қаржы және сақтандыру қызметінде – 1,9 есе, ақпарат және байланыста – 1,5 есе, кәсіби, ғылыми және техникалық қызметте – тиісінше 1,5 есе жоғары болып тіркелді.
| Орташа айлық атаулы жалақысы | Нақты жалақы индексі, пайызбен | ||||
| теңге | пайызбен | ||||
| өткен тоқсанға | 2022 жылғы тиісті тоқсанға | өткен тоқсанға | 2022 жылғы тиісті тоқсанға | ||
| Экономикалық қызметтің барлық түрлері бойынша | 350 542 | 95,9 | 116,9 | 94,3 | 103,5 |
| Ауыл, орман және балық шаруашылығы | 236 665 | 105,2 | 107,6 | 103,4 | 95,3 |
| Өнеркәсіп | 492 997 | 105,8 | 118,6 | 104,0 | 105,0 |
| Тау-кен өндіру өнеркәсібі және карьерлерді қазу | 756 687 | 106,4 | 116,5 | 104,6 | 103,2 |
| Өңдеу өнеркәсібі | 414 663 | 105,0 | 119,8 | 103,2 | 106,1 |
| Электр энергиясымен, газбен, бумен, ыстық сумен және ауаны кондициялаумен жабдықтау | 326 049 | 107,0 | 125,3 | 105,2 | 111,0 |
| Сумен жабдықтау; қалдықтарды жинау, өңдеу және жою, ластануды жою бойынша қызмет | 239 248 | 109,0 | 127,5 | 107,2 | 112,9 |
| Құрылыс | 484 169 | 108,5 | 114,5 | 106,7 | 101,4 |
| Көтерме және бөлшек саудада сату; автомобильдерді және мотоциклдерді жөндеу | 317 593 | 103,7 | 118,8 | 102,0 | 105,2 |
| Көлік және жинақтау | 474 031 | 104,9 | 120,3 | 103,1 | 106,6 |
| Тұру және тамақтану бойынша қызмет көрсету | 303 758 | 103,3 | 112,5 | 101,6 | 99,6 |
| Ақпарат және байланыс | 525 812 | 96,2 | 128,8 | 94,6 | 114,1 |
| Қаржы және сақтандыру қызметі | 668 907 | 93,8 | 124,9 | 92,2 | 110,6 |
| Жылжымайтын мүлікпен операциялар | 251 725 | 103,4 | 117,7 | 101,7 | 104,3 |
| Кәсіби, ғылыми және техникалық қызмет | 511 149 | 104,5 | 115,0 | 102,8 | 101,9 |
| Әкімшілік және қосалқы қызмет көрсету саласындағы қызмет | 362 107 | 103,0 | 117,2 | 101,3 | 103,8 |
| Мемлекеттік басқару және қорғаныс; міндетті әлеуметтік қамсыздандыру | 299 682 | 99,5 | 120,2 | 97,8 | 106,5 |
| Білім беру | 247 439 | 76,6 | 111,0 | 75,3 | 98,3 |
| Денсаулық сақтау және халыққа әлеуметтік қызмет көрсету | 289 725 | 97,1 | 118,2 | 95,5 | 104,7 |
| Өнер, ойын-сауық және демалыс | 226 546 | 105,5 | 120,7 | 103,7 | 106,9 |
| Көрсетілетін қызметтердің өзге де түрлерін ұсыну | 293 290 | 100,0 | 117,8 | 98,3 | 104,3 |
2023 жылдың III тоқсанының соңында кәсіпорындар мен ұйымдардағы бос жұмыс орындарының (талап етілетін қызметкерлердің) саны 55 860 бірлікті құрады және өткен тоқсанымен салыстырғанда 1 396 бірлікке өсті. Оның ішінде салалық құрылымда 28,8% өнеркәсіптегі бос орындарды құрайды, 18,7% – мемлекеттік басқару және қорғаныс; міндетті элеуметтік қамсыздандырудағы және 12,5% – көлік және жинақтаудағы бос орындар.
Өңірлер арасында бос орындар саны бойынша Алматы қаласы – 12 809 бірлік, Астана қаласы – 7 542 бірлік, сондай–ақ Павлодар облысы – 4 732 бірлік және Қарағанды облысы – 3 842 бірлік көшбасшы болып табылады.
Жалақы - бұл экономикалық тұрғыдан белсенді халықтың, атап айтқанда жалдану бойынша жұмыс істейтін адамдар табысының едәуір бөлігінің басты нысаны болып табылады. Жалақы Қазақстан Республикасының Еңбек кодексіне сәйкес жұмыскердің біліктілігіне, орындалатын жұмыстың күрделілігіне, санына, сапасына және жағдайларына қарай еңбек үшін төленетін сыйақы, сондай-ақ өтемақы және ынталандыру сипатындағы төлемдер.
ХЕҰ стандарттарына сәйкес еңбекақының негізгі төрт тобын бөліп көрсетеді:
2) біржолғы төлемдер мен сыйлықақылар;
3) жұмыс режимі мен еңбек жағдайларына байланысты өтемақы төлемдері;
4) Жұмыс өтелмеген уақытқа ақы төлеу.
Орташа айлық атаулы жалақысы есептелген жалақы қорының сомасын қызметкерлердің нақты санына және есепті кезеңдегі айлар санына бөлу арқылы анықталады.
Атаулы жалақы индексі – есепті кезеңде базистік кезеңмен салыстырғанда жалақының өзгеруін сипаттайтын салыстырмалы көрсеткіш.
Нақты жалақы индексі – есепті кезеңдегі бағаның өзгеруін ескере отырып базистік кезеңмен салыстырғанда атаулы жалақының өзгеруін сипаттайтын салыстырмалы көрсеткіш. Атаулы жалақы индексін тауарлар мен қызметтердің тұтынушылық бағасының индексіне бөлу жолымен анықталады. Екі индекс те бір және сол уақыт кезеңіне жатады.
Медиандық жалақы – есептелген жалақы мөлшері бойынша қызметкерлер санын бөлу қатарының ортасында тұрған және оны тең екі бөлікке бөлетін төмен және жоғары медиандық жалақымен жалақы мөлшері.
Тиесілігіне және меншік нысанына қарамастан, қызметкерлердің саны 100 адамнан асатын, сондай-ақ «Шағын кәсіпорын қызметі туралы» (индексі 2-МП) статистикалық нысан бойынша есеп беретіндерден басқа, саны 100 адамға дейін экономикалық қызметтің барлық түрлерінің заңды тұлғалары мен олардың құрылымдық және оқшауланған бөлімшелері еңбекақы статистикасы бойынша мемлекеттік статистикалық байқаулардың объектілері болып табылады.
Орташа айлық жалақыны, жалақы қорының құрамын, жұмыс берушінің жұмыс күшіне жұмсаған шығындарын мемлекеттік статистикалық байқаулар үздіксіз әдіспен жүргізіледі.
Орташа айлық жалақы туралы деректердің көзі "Еңбек бойынша есеп"(индексі 1-Т, кезеңділігі тоқсандық, жылдық) жалпымемлекеттік статистикалық байқау болып табылады. Осы статистикалық байқау бойынша барлық ірі, орта және шағын (кәсіпкерлік қызметпен айналысатын шағын кәсіпорындарды есепке алмағанда) тексеруге жатады.
