• Қазақстан Республикасының отын-энергетикалық балансы

2023 жылмен салыстырғанда 2024 жылы бастапқы энергияны жалпы тұтыну 0,1%-ға аздап артты және 74304,0 мың тонна мұнай эквиваленті (1000 тнэ) мөлшерінде болды.

Бастапқы энергияны жалпы тұтыну құрылымында көмір ең көп үлесті алады – 47,2%. Табиғи газды тұтыну үлесі – 33,1%, ал мұнай мен мұнай өнімдері – 17,4% құрайды, бұлар да елеулі көрсеткіштер болып табылады.

Энергияны түпкілікті тұтыну өткен жылмен салыстырғанда 2,9% -ға артып, 2024 жылы 44647,3 мың тонна мұнай эквивалентін (1000 тмэ) құрады.

Энергияны түпкілікті тұтыну құрылымында өнеркәсіп секторының, коммерциялық және коммуналдық қызметтердің үлесінің төмендеу үрдісі байқалады, ал көлік саласы мен тұрғын үй секторының үлесі артуда.

2024 жылы түпкілікті тұтыну құрылымында ең үлкен үлесті тұрғын үй секторы иеленді — 36,5%, бұл 16,3 млн тнэ құрады. Көлік секторы тұтыну көлемі бойынша екінші орында — 11,1 млн тнэ. Өнеркәсіп саласы үшінші орында — 9,9 млн тнэ.

Өнеркәсіп секторының түпкілікті тұтыну құрылымында ең үлкен үлесті қара металлургия – 33,6%, тау-кен өнеркәсібі 14,6% және түсті металлургия – 10,8% өнеркәсіп секторының түпкілікті тұтынуының құрайды.

2024 жылы энергияны түпкілікті тұтынуда ең үлкен үлесті мұнай және мұнай өнімдері – 32,9% және табиғи газ – 21,1% құрайды. Жалпы энергияны түпкілікті тұтынудан жылу энергиясы – 16,9%, электр энергиясы 16,4% және көмір 12,7% үлесті құрады.

2024 жылы ЖІӨ-нің энергия сыйымдылығы 2015 жылғы бағамен 0,3 тнэ/мың АҚШ долларын құрады және 2015 жылмен салыстырғанда 6,3%-ға төмендеді.

*ірі гидроэлектростанцияларды есептемегенде.

Энергияны жаңартылатын көздерден өндіру көлемінің үлесі тұрақты түрде өсіп келеді. Ірі су электр станцияларын есепке алмағанда, 2024 жылы электр энергиясын өндірудің жалпы көлеміндегі бұл көрсеткіш 6,2%-ды құрады.

Отын-энергетикалық балансы (ОЭБ) - жалпы немесе оның жекелеген учаскелеріндегі (сала, өңір, кәсіпорын, цех, процесс, қондырғы) кіріс пен шығыстың (шығындар мен қалдықты қоса алғанда) арасындағы таңдалған уақыт аралығындағы толық сандық сәйкестікті көрсететін көрсеткіштер жүйесі.

Энергияны жалпы бастапқы тұтыну - шығындарды ескере отырып, барлық қажеттіліктерге (трансформация секторындағы тұтыну, энергетикалық емес қажеттіліктер, экономика секторларындағы түпкілікті тұтыну) ішкі нарыққа бастапқы энергия мен оның баламаларын жеткізудің жалпы көлемі.

Энергияны түпкілікті тұтыну тұтынушыларға энергетикалық және энергетикалық емес пайдалану үшін жеткізілген барлық отын мен энергияны қамтиды және түрлендіру процестеріне қатысатын отын мен энергия көлемін қамтымайды.

ЖІӨ-нің энергия сыйымдылығы жалпы республика бойынша ЖІӨ өндірісінде отын-энергетикалық ресурстарды тұтынудың экономикалық тиімділігін анықтайды және отын-энергетикалық ресурстарды жалпы тұтыну көлемінің барлық өндірістік және өндірістік емес қажеттіліктерге ЖІӨ көлеміне қатынасы ретінде есептеледі.

Отын-энергетикалық ресурстар (ОЭР) - өндірістік, тұрмыстық және экспорттық қажеттіліктерді қамтамасыз ету үшін елде бар отын мен энергияның әртүрлі түрлерінің (мұнай өңдеу, газ, көмір, шымтезек және тақтатас өнеркәсібінің өнімдері, атом және гидроэлектростанциялардың электр энергиясы, сондай-ақ жергілікті отын түрлері) жиынтығы.

Бастапқы энергия - бұл көздердегі энергияны түрлендіруге дейін оларды ілеспе жыныстардан бөлуді, тазартуды немесе сұрыптауды ескере отырып немесе есепке алмай, тек өндіруді немесе ұстауды қажет ететін энергия көздері (энергия тасымалдаушылары).

Жаңартылатын энергия көздері - табиғи процестер есебінен үздіксіз жаңартылатын энергия көздері, оған мынадай түрлер кіреді: күн сәулесінің энергиясы, жел энергиясы, судың гидродинамикалық энергиясы; геотермалдық энергия: топырақтың, жер асты суларының, өзендердің, су айдындарының жылуы; сондай-ақ бастапқы энергия ресурстарының антропогендік көздері: тұтыну қалдықтары, биомасса, биогаз және электр және (немесе) жылу энергиясын өндіру үшін пайдаланылатын тұтыну қалдықтарынан өзге отын.

Отын-энергетикалық балансы отын мен энергияны өндіру және тұтыну құрылымындағы өзгерістерді, оларды экономика секторларында тиімді пайдалануды талдауға және бағалауға, энергетикалық ресурстардың сарқылуын бақылауға, сондай-ақ атмосфераға газдар шығарындыларын есептеуге және отын-энергетикалық кешенді дамытудың негізгі бағыттарын анықтауға мүмкіндік береді.

Жалпы мемлекеттік статистикалық байқаулардың статистикалық нысандарында алынған немесе тіркелген деректер, сондай-ақ әкімшілік деректер отын-энергетикалық теңгерімді қалыптастыру үшін ақпараттық база болып табылады.

Энергия ағындары республиканың бүкіл аумағындағы экономикалық бірліктердің қызметін қамтиды және отын-энергетикалық өнімдерді өндіруге (өндіруге), түрлендіруге, сыртқы саудаға, қорлардың өзгеруіне, түпкілікті тұтынуға және энергетикалық емес пайдалануға бөлінеді.

ОЭБ-есепті жылдағы энергия ресурстарының әртүрлі түрлерінің баланстарын бірыңғай баланстық кесте түрінде біріктіретін кешенді теңгерім.

Баланстық кесте бағанының тақырыптарында отын-энергетикалық өнімдер тобының атаулары және бастапқы немесе қайталама энергетикалық өнімдердің белгілі бір түріне сәйкес келетін өнім баланстары болады. Бүйірлік қорапта бастапқы және қайталама энергия ағындарының қозғалысын және олардың эквиваленттерін сипаттайтын тепе-теңдік баптары бар.