Ұлттық статистика бюросы
Қазақстан Республикасы Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі
Жалақы және еңбек жағдайы Соңғы бес жылда орташа жалақы 1,9%-ға өсті, бұл ретте әйелдердің жалақысы ерлерге қарағанда жылдам қарқынмен өсті.
| 2018 | 2019 | 2020 | 2021 | 2022 |
Номиналды жалақы индексі 2021 жыл 2017 жылға, пайызбен |
Нақты жалақы индексі 2021 жыл 2017 жылға, пайызбен |
|
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Барлығы | 162 673 | 186 815 | 213 003 | 250 311 | 309 697 | 1,9 есе | 136,4 |
| ерлер | 195 959 | 222 514 | 243 524 | 281 239 | 355 072 | 1,8 есе | 129,8 |
| әйелдер | 129 039 | 150 779 | 182 679 | 220 160 | 265 643 | 2,1 есе | 147,5 |
Анықтама: Орташа айлық жалақы бойынша деректер көзі тоқсан және жыл кезеңділігімен 1-Т «Еңбек бойынша есеп» статистикалық нысаны бойынша зерттеу болып табылады.
70000 теңгеге дейін орташа айлық жалақыны 1,4% қызметкерлер, 70001-ден 150000 теңгеге дейін – 22,8%, 150001-ден 300000 теңгеге дейін – 36,2%, 300001-ден жоғары – 39,6% алды.
| 2019 | 2020 | 2021 | 2022 | 2023 | |
|---|---|---|---|---|---|
| Қазақстан Республикасы | 112 195 | 142 718 | 165 816 | 204 149 | 251 356 |
Анықтама: 2018 жылдан бастап деректеркөзі жылына бір рет кезеңділікпен 2-Т (еңбекақы)«Жалақы құрылымы және оны бөлу туралы есеп» статистикалық нысан бойынша жүргізілетін кәсіпорындарды біржолғы зерттеу болып табылады. Сәуір айында толық жұмыс істеген барлық қызметкерлер зертелуге жатады.
Қазақстан Республикасында 2023 жылғы медианалық жалақы 251356 теңгені құрады. Номиналды жалақы 2022 жылға қарағанда 23,1%-ға өсті, нақты мәнде 5,4%-ға артты.
Салалық құрылымда 2022 жылмен салыстырғанда медианалық жалақының ең жоғары өсуі ақпарат және байланыс саласында – 37,2%, әкімшілік және қосалқы қызмет көрсету саласында – 30,1%, көлік және жинақтауда – 27,1% белгіленген.
Медианалық жалақының ең төмен өсімі жылжымайтын мүлікпен операцияларда - 2,6%, сондай-ақ кәсіптік, ғылыми және техникалық қызметте - 4,8% болып тіркелді.
Өңірлер бойынша медианалық жалақының ең жоғары өсу қарқыны Шығыс Қазақстан облысында байқалды, онда өсім сәйкесінше 33,5%-ды құрады. Орташа жалақының ең төмен өсу қарқыны Солтүстік Қазақстан облысында – 9,2%-ды құрады.
| 2019 | 2020 | 2021 | 2022 | 2023 | |
|---|---|---|---|---|---|
| Қазақстан Республикасы | 58 034 | 57 870 | 57 923 | 68 565 | 81 377 |
Анықтама: 2018 жылдан бастап деректеркөзі жылына бір рет кезеңділікпен 2-Т (еңбекақы)«Жалақы құрылымы және оны бөлу туралы есеп» статистикалық нысан бойынша жүргізілетін кәсіпорындарды біржолғы зерттеу болып табылады. Сәуір айында толық жұмыс істеген барлық қызметкерлер зертелуге жатады.
2023 жылғы модальдік жалақы 81377 теңгені құрады және 2022 жылға қарағанда 18,7%-ға өсті, нақты мәнде 1,6%-ға өсті.
2023 жылғы бір қызметкердің сағаттық жалақысы 2016 теңгені құрады және 2022 жылға қарағанда 22,6%-ға өсті
| 2019 | 2020 | 2021 | 2022 | 2023 | |
|---|---|---|---|---|---|
| Барлығы | 1 038 | 1 187 | 1 303 | 1 644 | 2 016 |
| ерлер | 1 229 | 1 339 | 1 427 | 1 802 | 2 235 |
| әйелдер | 842 | 1 037 | 1 179 | 1 486 | 1 800 |
Ұлттық кәсіптер жіктеуішіндегі ірілендірілген қызмет топтары аясында ең жоғары жалақы «Басшылар мен мемлекеттік қызметшілер» тобында белгіленді және 528070 теңгені құрады, бұл «Біліктілігі жоқ жұмысшылар» жалақысынан (139175 теңге) қарағанда 3,8 есеге жоғары.
Жас топтары бойынша қызметкерлердің жалақысын салыстыру барысында ең төмен жалақыны 16-дан 24 жастағы қызметкерлер – 223165 теңге, ең жоғары жалақыны 35-тен 44 жаста (356082 теңге) және 45-тен 54 жасқа дейін (330626 теңге) алғанын көрсетеді.
Ең жоғары өсім 45-тен 54 жасқа дейінгі санатта – 20,7%, ең төмен 65-тен 74 жасқа дейінгі санатта – 10,7% құрады.
Білім деңгейі бойынша қызметкерлердің жалақысы орта біліммен - 230841 теңгені, жоғары біліммен – 398214 теңгені және жоғары оқу орнынан кейінгі біліммен – 505170 теңгені құрады.
2022 жылмен салыстырғанда орта білімі бар қызметкерлердің жалақысының ең жоғары өсімі 26,4%-ды, ең төмен – 16,7%-ды жоғары оқу орнынан кейінгі білімі бар қызметкерлер жалақысы құрады.
Шетел меншігіндегі кәсіпорында жұмыс істейтін бір қызметкердің орташа айлық жалақысы 500797 теңгені құрады, бұл мемлекет меншігіндегі кәсіпорында жұмыс істейтін қызметкердің жалақысынан 1,8 есеге (270 709 теңге) және жеке кәсіпорында жұмыс істейтін қызметкердің жалақысынан (355 546 теңге) 1,4 есеге артық.
Жалақы статистикасы жалдамалы қызметкерлердің орташа айлық жалақысының мөлшерін, оның өзгеру заңдылықтары мен тенденцияларын, құрылымдық сипаттамаларын, аймақтық, гендерлік айырмашылықтарын жалақы деңгейіне оның саралануы мен динамикасына әсер ететін басқада ерекшеліктерін көрсетеді.
Қазақстан Республикасының Еңбек кодексіне сәйкес жалақы – бұл қызметкердің біліктілігіне, орындалатын жұмыстың күрделігіне, санына, сапасына және шарттарына, сондай-ақ өтемақы және ынталандырушы сипаттағы төлемдерге байланысты еңбегі үшін сыйақы.
ХЕҰ стандарттарына сәйкес еңбекақының негізгі төрт тобын бөліп көрсетеді:
1) тарифтік мөлшерлеме мен лауазымдық айлықақылар бойынша есептелген жалақы;
2) біржолғы төлемдер мен сыйлықақылар;
3) жұмыс режимі мен еңбек жағдайларына байланысты өтемақы төлемдері;
4) жұмыс өтелмеген уақытқа ақы төлеу.
Бір қызметкердің орташа айлық атаулы жалақысы есептелген жалақы қорының сомасын қызметкерлердің нақты санына және есепті кезеңдегі айлар санына бөлу арқылы анықталады.
Жалақы деңгейі туралы деректердің статистикалық қатарлары атаулы көрсеткіштерде, яғни ұлттық валютаның абсолютті цифрларында немесе индекстер түрінде қалыптастырылады.
Жалақы индексі – бұл жалақының серпіні немесе трендісі бағаланатын көмекші құралдар. Еңбекақының екі индексі бар: атаулы және нақты.
Атаулы жалақы индексі – есепті кезеңде базистік кезеңмен салыстырғанда жалақының өзгеруін сипаттайтын салыстырмалы көрсеткіш.
Нақты жалақы индексі – есепті кезеңде бағаның өзгеруін ескере отырып базистік кезеңмен салыстырғанда атаулы жалақының өзгеруін сипаттайтын салыстырмалы көрсеткіш.
Нақты жалақы индексі атаулы жалақы индексін тауарлар мен қызметтердің тұтынушылық бағасының индексіне бөлу жолымен анықталады. Екі индекс те бір және сол уақыт кезеңіне жатады.
Медиандық жалақы – есептелген жалақы мөлшері бойынша қызметкерлер санын бөлу қатарының ортасында тұрған және оны төмен және жоғары медиандық жалақымен тең екі бөлікке бөлетін жалақы мөлшері.
Модальдік жалақы – есептелген жалақы мөлшері бойынша қызметкерлер санын бөлу қатарында жиі кездесетін жалақы өлшемі.
Медиандық және модальдік жалақы бойынша деректер көзі 2018 жылдан бастап 2-Т (еңбекақы) «Жалақы құрылымы және оны бөлу туралы есеп» кезеңділігі жылына бір рет статистикалық нысаны бойынша өткізілетін ұйымдарды біржолғы зерттеу болып табылады. Зерттеуге толығымен сәуір айында жұмыс істеген барлық қызметкерлер жатады.
Кәсіптер мен лауазымдар бойынша жалақыны, жалақы мөлшері бойынша қызметкерлерді бөлуді мемлекеттік статистикалық байқау іріктемелі болып табылады, яғни ірі кәсіпорындар жаппай әдіспен, ал орта және шағын кәсіпорындар іріктеме әдісімен.
